Bác sĩ Vũ Sơn

Trầm cảm – Góc nhìn chân thực từ một bác sĩ điều trị tâm thầnLà một bác sĩ chuyên điều trị các rối loạn tâm thần trong hơn 15 năm qua, tôi đã gặp không ít bệnh nhân đến khám với ánh mắt e dè, đôi vai nặng trĩu và một câu nói quen thuộc: "Tôi không biết mình bị sao nữa, chỉ là… không còn thấy ý nghĩa gì trong mọi việc."Đó là trầm cảm – một bệnh lý tưởng chừng chỉ đơn thuần là buồn bã, nhưng lại có khả năng ăn mòn cuộc sống từ bên trong, nếu không được nhận diện và điều trị đúng cách.Trong bài viết này, tôi sẽ chia sẻ góc nhìn cá nhân về trầm cảm – không chỉ dưới lăng kính y học, mà còn là sự thấu cảm đến những người đang âm thầm chống chọi với căn bệnh vô hình này.Trầm cảm là gì?Trầm cảm là một rối loạn tâm thần nghiêm trọng, ảnh hưởng đến cảm xúc, suy nghĩ và hành vi của người bệnh. Không phải là “buồn một chút rồi hết”, trầm cảm kéo dài và gây suy giảm nghiêm trọng chất lượng sống, thậm chí dẫn đến tự sát nếu không được can thiệp kịp thời.Theo DSM-5 (Bảng phân loại rối loạn tâm thần của Hiệp hội Tâm thần Hoa Kỳ), chẩn đoán trầm cảm đòi hỏi các triệu chứng như: tâm trạng buồn bã kéo dài, mất hứng thú với mọi thứ, mệt mỏi, rối loạn giấc ngủ, ăn uống thất thường, cảm giác vô dụng… kéo dài ít nhất 2 tuần.Xem thêm: https://bacsivuson.com/Quan điểm của bác sĩ: Trầm cảm không phải là yếu đuối, mà là một bệnh lý thực sựMột trong những điều tôi luôn nói với bệnh nhân mới: “Bạn không yếu đuối. Bạn đang mắc bệnh.”Xã hội hiện đại thường nhầm lẫn giữa cảm xúc buồn phiền thông thường và trầm cảm lâm sàng. Điều đó khiến người bệnh rơi vào mặc cảm, cố gắng chịu đựng thay vì tìm kiếm sự giúp đỡ. Họ sợ bị đánh giá, sợ bị cho là “không mạnh mẽ”, sợ trở thành gánh nặng.Tôi từng điều trị cho một doanh nhân thành đạt, ông đến với biểu hiện mất ngủ, căng thẳng kéo dài, và cuối cùng sụp đổ tâm lý. Trong suốt 3 tháng đầu, ông không dám kể với gia đình vì nghĩ "một người đàn ông thành công không thể bị trầm cảm". Đó là định kiến nguy hiểm mà tôi mong muốn xã hội thay đổi.Nguyên nhân nào dẫn đến trầm cảm?Từ góc nhìn lâm sàng, trầm cảm là kết quả của sự tương tác phức tạp giữa các yếu tố sinh học – tâm lý – xã hội:1. Yếu tố sinh họcMất cân bằng chất dẫn truyền thần kinh như serotonin, dopamine, norepinephrine.Di truyền: Nếu trong gia đình có người từng mắc trầm cảm, nguy cơ cao hơn.2. Yếu tố tâm lýTính cách dễ lo âu, cầu toàn, tự ti.Từng trải qua sang chấn tâm lý (tuổi thơ bị bạo hành, mất người thân…).3. Yếu tố xã hộiCăng thẳng công việc, ly hôn, thất nghiệp, cô đơn.Áp lực từ mạng xã hội, chuẩn mực ngoại hình, thành công...Là bác sĩ, tôi nhận thấy nhiều người không có biểu hiện “yếu đuối” gì bên ngoài, nhưng lại đang chịu áp lực khủng khiếp bên trong. Sự “gồng mình” quá lâu chính là con đường ngắn nhất dẫn đến trầm cảm.Chi tiết liên quan về bệnh: https://www.flickr.com/groups/14878548@N24/Trầm cảm biểu hiện như thế nào?Nhiều bệnh nhân không biết mình bị trầm cảm vì triệu chứng khá âm thầm hoặc bị nhầm lẫn với các bệnh lý khác. Dưới đây là những biểu hiện phổ biến mà tôi thường thấy ở người bệnh:Mất hứng thú với những điều từng yêu thíchCảm giác trống rỗng, vô nghĩa kéo dàiMệt mỏi dù ngủ nhiềuKhó tập trung, suy nghĩ chậmCảm giác tội lỗi, tự tiÝ nghĩ muốn chết, hoặc hành vi tự sátMột số bệnh nhân đến phòng khám tâm thần sau khi đã đi khắp các chuyên khoa nội thần kinh, tiêu hóa, tim mạch… vì những triệu chứng như đau đầu, buồn nôn, tim đập nhanh – mà không biết đó là dấu hiệu trầm cảm ẩn dưới lớp vỏ rối loạn cơ thể.Trầm cảm có chữa khỏi không?Câu trả lời của tôi luôn là: Có! Nhưng cần thời gian và sự kiên trì.Trầm cảm không thể "hết sau một đêm". Nó giống như chữa lành một vết thương tinh thần sâu – cần thuốc men, tâm lý trị liệu, chế độ sinh hoạt, và quan trọng nhất là sự đồng hành của người thân.Các phương pháp điều trị hiện nay bao gồm:Dùng thuốc chống trầm cảm (SSRI, SNRI...): Giúp điều chỉnh chất dẫn truyền thần kinh.Tâm lý trị liệu (liệu pháp hành vi nhận thức – CBT): Thay đổi lối suy nghĩ tiêu cực.Liệu pháp ánh sáng, thiền, thể dục, thay đổi lối sống.Trong một số trường hợp nặng: liệu pháp sốc điện (ECT) có thể được chỉ định.Vai trò của gia đình và xã hộiTrên cương vị bác sĩ, tôi có thể kê đơn. Nhưng liều thuốc mạnh nhất chính là sự thấu hiểu từ gia đình.Nhiều bệnh nhân của tôi đã cải thiện rõ rệt chỉ vì một lý do đơn giản: người thân bắt đầu lắng nghe, không phán xét nữa.Xã hội cũng cần thay đổi quan điểm: trầm cảm không phải là “bệnh của giới trẻ lười biếng” hay “chuyện vặt vãnh”. Hãy nhìn nhận nó là một bệnh lý cần điều trị đúng cách, giống như tiểu đường hay tăng huyết áp.Câu chuyện thực tế từ một bệnh nhân trầm cảmTôi muốn chia sẻ một câu chuyện đã in đậm trong tâm trí mình.Một nữ sinh 20 tuổi đến phòng khám với lý do “khó thở, mất ngủ, sợ ra ngoài”. Cô ấy đã bỏ học nửa năm vì không vượt qua nổi cảm giác mình là người vô dụng. Khi hỏi về những điều làm cô thấy vui, câu trả lời là: “Không có gì cả.”Sau 6 tháng điều trị kết hợp thuốc và trị liệu tâm lý, hôm đó cô quay lại và mỉm cười: “Em đã quay lại lớp học, và hôm qua em đi chơi công viên một mình mà không thấy sợ nữa.”Đó là khoảnh khắc mà tôi – với tư cách bác sĩ – cảm thấy ý nghĩa nhất trong nghề nghiệp của mình.Lời khuyên cá nhân của bác sĩ dành cho người đang nghi ngờ mình trầm cảmĐừng tự chẩn đoán, đừng tự chịu đựng. Hãy đến gặp bác sĩ chuyên khoa tâm thần hoặc tâm lý.Trầm cảm không phải là lỗi của bạn. Nó là một rối loạn, giống như bạn bị cảm cúm hay đau tim.Nói ra – chia sẻ – kết nối. Đó là bước đầu tiên để chữa lành.Tôn trọng quá trình điều trị. Uống thuốc đúng liều, tham gia trị liệu, duy trì thói quen sinh hoạt lành mạnh.Tìm cộng đồng hoặc nhóm hỗ trợ. Bạn không đơn độc.Trầm cảm không phân biệt độ tuổi, giới tính hay thành công. Là một bác sĩ điều trị trầm cảm, tôi mong rằng bài viết này sẽ giúp bạn – hoặc người thân của bạn – có cái nhìn chính xác và nhân văn hơn về bệnh.Tìm hiểu thêm: https://band.us/band/97852724Nếu bạn đang đọc đến đây và cảm thấy đồng cảm, hãy nhớ: bạn không một mình. Trầm cảm có thể điều trị, và cuộc sống vẫn còn rất nhiều điều ý nghĩa đang chờ bạn phía trước.